යුරෝපීයන් පලමු ලෝක යුද්ධයෙන් පසුව ඔටෝමන් තුර්කීන් පරාජය කරමින් මැද පෙරදිග හා උතුරු අප්‍රිකානු ප්‍රදේශ තම යටතට ගන්නවා.
යුරෝපීයන් මේ ප්‍රදේශ අල්ලා ගන්නා විට මේ ප්‍රදේශ වල නූතනයේ පවත්නා ජාතික රාජ්‍යන් හෝ දේශසීමා පැවතුනේ නෑ. ඒ වෙනුවට එහි පැවතියේ විවිධ ගෝත්‍ර කණ්ඩායම් හෝ භූ විශමතා කලාප අනුව හුදකලා උන ජනකොට්ඨාශයන්.
නමුත් යුරොපීයන් මෙම ගෝත්‍ර අනන්‍යතාවයන් , ආගමික විශ්වාසයන් අනුව විවිධ ජන කොට්ඨාශ නොසලකා තමන්ට අවශ්‍ය පරිදි ( ඉංග්‍රීසී + ප්‍රංශ සේනාපතිවරුන්ගේ අභිමතය හා එකඟතාවයන් අනුව) තම තමන්ගේ පාලන කොට්ඨාස වෙන්ක ර ගන්නවා. මෙය හුදු, සිතියමක් මේසයක් මත තබා තම තමන්ට අවශ්‍ය කොටස් වෙන් කර ගැනීමක් පමනයි. එම කොට්ඨාශවල පවතින විවිධ ගෝත්‍ර එදිරිවාදිකම්, ආගමික විශ්වාස ඔවුන් සලකන්නේ නෑ.
දෙවන ලෝක යුද්ධයෙන් පසුව අධිරාජ්‍යවාදීන් මේ භූමි කොටස් හැරදමා යන විට, මෙසේ කිසි විද්‍යානුකූල විමසීමකින් තොරව වෙන්කර ගත් භූමී කොටස් ජාතික රාජ්‍ය ලෙස ඉතිරි කර දමා යනවා. නමුත් විවිධ වෙනස් කම්, අනන්‍යතාවලින් යුත් ජනකොට්ඨාශ වලින් සැදි , කිසිදා එකම ජනකොටඨාශයක් ලෙස නොසිටි මේ ජනකොඨ්ඨාශ වලට මේ ජාතීක රාජ්‍ය ජීරණය කර ගන්න අපහසුයි... ඒ වෙනුවට අද දක්වාම, තම තමන්ගේ අනන්‍යතා රැක ගනු වස් සිවිල් යුද්ධ, වාර්ගික ගැ‍ටුම්, ආගමික ගැ‍ටුම් වලට යොමු වී සිටිනවා.
ලිබියාව යනු මෙසේ කෘතිමව සකස් කරන ලද දශක කීපයක් පමන පැරණි රටක්. එය යුරෝපීය බලයට නතු වීමට පෙර පැහැදිලිව කලාප 3න් යුක්ත වූ , උතුරු අප්‍රිකාවේ පිහිටි භූමි ප්‍රදේශක්.
 |
| ලිබියාවේ පිහිටීම |
ලිබියාව උතුරින් මධ්‍යධරණී මුහුදටත්, නැගෙනහිරින් ඊජිප්තුවටත්, බටහිරන් ඇල්ජිරීයාවටත්, දකුනින් සහාරා කාන්තාරය අයිති වන චැඩ්, නයිජර් රාජ්‍ය වලටත් මායිම් වෙනවා.
ලිබියාවේ උතුරු හා වයඹ කොටස ට්‍රිපොලි නුවර කේන්ද්‍රගතව පවතිනවා. රෝම යුගයේ සිටම මේම භූමි කොටස දකුණු යුරෝපීයන් සමග සම්භන්ධකම් පෑ, වෙළහෙලදාම කල භූමි කලාපයක්.
එහෙත් ඊජීප්තුවට මායිම් වි තිබෙන ලිබියාවේ නැගෙනහිර කොටස බෙන්ගාසී අගනුවර කේන්ද්‍රකරගෙන ඓතිහාසිකව දියුණු වූ ප්‍රදේශයක්. මෙම කොටස වැඩි පුර නැඹුරුවක් දක්වන්නේ අරාබියට හා ඊජිප්තුවට. යුරෝපීයන් සමග ගණුදෙනුවක් ඔවුනට ඇත්තේ නෑ.
ට්‍රිපොලියත් , බෙන්ගාසීයත් අතර මැද රට කොටඩ්ස ෆේසාන් යනුවෙන් හැදින්වෙන අතර, පාරම්පරිකව නෝමැඩ් වරු මේ කොටසේ වාසය කලා. ඔවුන් යුරෝපයටවත්, අරාබියටවත් වැඩි සම්බන්ධයක් නැති පාරම්පරික ජන කොට්ඨාශ වලින් යුත් ප්‍රදේශයක්.
අතීතයේ සිටම ග්‍රීක, රෝමන් හා තුර්කී ආක්‍රමනිකයන් මේ භූමී පාලනය කිරීමේදී මේ අනන්‍යතා හදූනාගෙන තම පාලනය ගෙන ගියා.
නමුත් ඉංග්‍රීසීන් මෙම බෙදීම් තමන්ගේ පාලන ත්‍රන්ත්‍රය ගෙන යාමට දේශපාලනිකව යොදා ගත්තා. බෙදා වෙන් කර පාලනය ( Divide and Rule) කිරීම ලෙස මෙය භාවිතා උනා.
ගඩා‍ෆි වැනි දරුණු එකාධිපතියෙක් යටතේ රට එක්ව පැවතියත්, ගඩා‍ෆි නැති තත්වයක් තුල නැගෙනහිර ඉස්ලාම්වාදීන් වෙනම පාලන කලාපයක් ප්‍රකාශයට පත් කර ඒ වෙනුවෙන් සටන් වදිනවා.
යටත්විජිත වාදීන්ගේ මනෝකල්පිය ලිබියානු රාජ්‍යයේ දේශසීමා රැකගනු වස් විවිධ අනන්‍යතා යුත් ජනකොට්ඨාශ අද දවසෙත් විවිධ වාර්ගික , ආගමික ගැටළුවල එල්ලී යුද්ධ වල පැටලී සිටිනවා.
වර්ථමානයේ ට්‍රිපොලි නුවර කෙන්ද්‍ර කර ගත් කොටස Libiya Shield Force පාලනය කරනවා ( රූපයේ කොල පෙදෙස). මෙය GNA ලෙස හදුන්වනවා. මෙය එක්සත් ජාතීන් පිලිගත් ආණ්ඩුවයි. ඔවුන් අතීතය පරිදිම යුරෝපය හා තුර්කීනට පක්ශපාතියි. තුර්කිය නේටෝ රටක්.
බෙන්ගාසී නගරය කේන්ද්‍රකර ගත් කොටස Libian National Army (LNA) පාලනය කරනවා ( රූපයේ රතු පෙදෙස).මෙයට අතිවිශාල භූමිප්‍රදේශයක් සහ තෙල් ලිං අයිති වෙනවා.
යටත්විජිතවාදීන්ගේ මනෝකල්පිය ලිබියානු රාජ්‍යයේ දේශසීමා රැකගනු වස් විවිධ අනන්‍යතා යුත් ජනකොට්ඨාශ අද දවසෙත් විවිධ වාර්ගික , ආගමික ගැටළුවල එල්ලී යුද්ධ වල පැටලී සිටිනවා.
